Đức Thánh Cha Phanxicô có cuộc họp báo trên chuyến bay từ Bangui về Rome ngày 30 tháng 11 năm 2015.
21/05/23
Sự tử tế không chỉ là vấn đề của “phép xã giao” mà còn là liều thuốc giải độc thực sự cho sự hung ác …
Ngày Truyền thông Thế giới được cử hành vào Chúa Nhật trước Lễ Hiện Xuống. Trong sứ điệp cho ngày cử hành năm nay, Đức Thánh Cha Phanxicô đề xuất rằng trách nhiệm của mọi người là phục hồi lại sự chân thành trong truyền thông của chúng ta.
Trong một giai đoạn lịch sử được đánh dấu bởi những sự phân cực và đối nghịch — điều thật đáng buồn là ngay cả cộng đồng giáo hội cũng không được miễn nhiễm — cam kết truyền thông “với trái tim và vòng tay rộng mở” không chỉ liên quan đến những người làm trong lĩnh vực truyền thông; đó là trách nhiệm của mọi người.
Dưới đây là toàn văn sứ điệp của Đức Thánh Cha:
SỨ ĐIỆP CỦA ĐỨC THÁNH CHA PHANXICÔ
CHO NGÀY THẾ GIỚI TRUYỀN THÔNG XÃ LẦN THỨ 57
Nói bằng trái tim.
“Sự thật trong tình bác ái” (Êp 4:15)
Anh chị em thân mến,
Sau khi đã phản ánh trong những năm qua về các động từ “đến mà xem” và “lắng nghe” như là những điều kiện cho việc truyền thông tốt, qua Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ LVII này, tôi muốn tập trung vào việc “nói bằng trái tim”. Chính con tim thôi thúc chúng ta lên đường, để nhìn thấy và lắng nghe, và chính con tim đã đưa chúng ta đến với cách thức truyền thông rộng mở và chào đón. Khi chúng ta đã thực hiện việc lắng nghe, là điều đòi hỏi sự chờ đợi và lòng kiên nhẫn, cũng như bỏ qua việc khẳng định quan điểm của mình theo cách gây hại, chúng ta có thể bước vào động lực đối thoại và chia sẻ, đó chính là động lực để truyền tải một cách chân thành. Sau khi lắng nghe người khác với trái tim thuần khiết, chúng ta cũng có thể nói theo sự thật trong tình bác ái (x. Êp 4:15). Chúng ta đừng sợ công bố sự thật, ngay cả có những lúc điều đó không thuận tiện, nhưng không làm truyền thông mà không có tình bác ái, không có trái tim. Bởi vì – như Đức Bênêđictô XVI viết – “chương trình của người Kitô hữu là ‘một trái tim biết nhìn’”.[1] Một trái tim tỏ lộ sự thật về con người chúng ta với nhịp đập của nó, và vì lý do này cần phải được lắng nghe. Điều này khiến những người lắng nghe biết tự điều chỉnh hòa theo cùng bước sóng, đến mức có khả năng nghe thấy nhịp đập con tim của người khác trong tim mình. Sau đó, phép lạ của sự gặp gỡ có thể xảy ra, khiến chúng ta nhìn nhau với lòng trắc ẩn, đón nhận những yếu đuối của nhau với sự tôn trọng hơn là phán xét bằng tin đồn và gieo rắc sự bất hòa và chia rẽ.
Chúa Giêsu cảnh báo chúng ta rằng xem quả thì biết cây (x. Lc 6:44): “Người tốt thì lấy ra cái tốt từ kho tàng tốt của lòng mình; kẻ xấu thì lấy ra cái xấu từ kho tàng xấu. Vì lòng có đầy, miệng mới nói ra” (c. 45). Đây là lý do tại sao cần phải thanh tẩy con tim của mình để truyền thông sự thật với lòng bác ái. Chỉ bằng cách lắng nghe và nói bằng một trái tim thuần khiết thì chúng ta mới có thể nhìn xa hơn vẻ bề ngoài và vượt qua những ồn ào mơ hồ, cả trong lĩnh vực thông tin, không giúp chúng ta phân định trong thế giới phức tạp mà chúng ta đang sống. Tiếng gọi nói bằng con tim thách đố mạnh mẽ thời đại chúng ta đang sống, thời đại rất dễ dẫn đến sự thờ ơ và phẫn nộ, thậm chí đôi khi còn dựa trên cơ sở của thông tin xuyên tạc và lợi dụng sự thật.
Làm truyền thông cách chân thành
Làm truyền thông cách chân thành có nghĩa là những người đọc hoặc lắng nghe chúng ta được hướng dẫn chào mừng sự dự phần của chúng ta vào những niềm vui, nỗi sợ hãi, những hy vọng và đau khổ của con người trong thời đại chúng ta. Những người nói theo cách này yêu thương tha nhân vì họ quan tâm và bảo vệ quyền tự do của người khác mà không xâm phạm nó. Chúng ta có thể thấy phong cách này nơi người lữ khách bí ẩn đối thoại với các môn đệ trên đường đi làng Emmau, sau thảm kịch xảy ra tại đồi Sọ. Chúa Giêsu Phục Sinh nói với họ bằng trái tim, đồng hành với hành trình đau khổ của họ trong sự tôn trọng, đề nghị chứ không áp đặt, trìu mến mở tâm trí của họ để hiểu được ý nghĩa sâu xa của những gì đã xảy ra. Thật vậy, họ có thể vui mừng thốt lên rằng tâm hồn họ bừng cháy khi Người nói chuyện với họ trên đường đi và giải thích Kinh Thánh cho họ (x. Lc 24:32).
Trong một giai đoạn lịch sử bị đánh dấu bởi những sự phân cực và tương phản — điều thật đáng tiếc là ngay cả cộng đoàn giáo hội cũng không được miễn nhiễm — thì cam kết làm truyền thông “với trái tim và vòng tay rộng mở” không chỉ liên quan riêng đến những người trong lĩnh vực truyền thông; đó là trách nhiệm của mọi người. Tất cả chúng ta được kêu gọi hãy tìm kiếm và nói sự thật, và làm việc đó với tình bác ái. Đặc biệt là các Kitô hữu chúng ta liên tục được thúc giục giữ miệng lưỡi chúng ta khỏi điều gian ác (x. Tv 34:13), vì như Kinh Thánh dạy chúng ta, với cùng một miệng lưỡi, chúng ta có thể chúc tụng Thiên Chúa và nguyền rủa những con người được tạo dựng giống hình ảnh Thiên Chúa. (x. Gc 3:9). Không một lời độc địa nào được phát ra từ miệng chúng ta, mà đúng hơn là “hãy nói những lời tốt đẹp, để xây dựng và làm ích cho người nghe” (Êp 4:29).
Đôi khi những cuộc trò chuyện thân thiện có thể đâm thủng ngay cả những trái tim sắt đá nhất. Chúng ta cũng có bằng chứng về điều này trong văn học. Tôi nghĩ đến trang đáng nhớ trong Chương XXI của tiểu thuyết The Betrothed, trong đó Lucia nói bằng cả con tim với Innominato [Người giấu tên] cho đến khi anh ta, bỏ vũ khí và đang bị dằn vặt bởi một cuộc khủng hoảng nội tâm tốt lành, đầu hàng trước sức mạnh dịu dàng của tình yêu. Chúng ta trải nghiệm điều này trong xã hội, nơi sự tử tế không chỉ là vấn đề của “phép xã giao” mà còn là liều thuốc giải độc thực sự cho sự hung ác, là điều có thể đầu độc tâm hồn và khiến các mối quan hệ trở nên độc hại. Chúng ta cần nó trong lĩnh vực truyền thông, để truyền thông không thúc đẩy sự gay gắt dẫn đến nỗi bực tức, tạo ra cơn thịnh nộ và dẫn đến mâu thuẫn, mà giúp mọi người phản ánh và giải thích một cách hòa bình trong tinh thần phê bình nhưng luôn tôn trọng thực tại mà họ đang sống.
Làm truyền thông từ trái tim đến trái tim: “Để nói tốt, yêu thương chân thành là đủ”
Một trong những ví dụ sáng ngời nhất và thú vị về việc “nói bằng trái tim” là của Thánh Francis de Sales, Tiến sĩ Hội thánh, mà tôi đã viết trong Tông thư Totum Amoris Est, 400 năm sau khi ngài qua đời. Ngoài ngày kỷ niệm quan trọng này, tôi muốn đề cập đến một ngày kỷ niệm khác sẽ diễn ra vào năm 2023: kỷ niệm một trăm năm ngày Đức Piô XI công bố Thánh nhân là bổn mạng các nhà báo Công giáo với Tông huấn Rerum Omnium Perturbationem. Là một trí thức lỗi lạc, một cây bút hiệu quả và một nhà thần học sâu sắc, Thánh Francis de Sales là Giám mục của Geneva vào đầu thế kỷ XVII trong những năm khó khăn được ghi đậm dấu bởi những cuộc tranh luận gay gắt với những người theo Phái Tin lành Calvin. Thái độ hiền lành, nhân từ và sẵn sàng đối thoại kiên nhẫn với mọi người, đặc biệt với những người bất đồng với ngài, đã khiến ngài trở thành chứng nhân phi thường về tình yêu thương xót của Thiên Chúa. Người ta nói về ngài: “Ăn nói dịu dàng thì tăng thêm bạn hữu, phát biểu dễ thương thì tăng thêm lời thân ái” (Hc 6:5). Cuối cùng, một trong những câu nói nổi tiếng nhất của ngài, “trái tim nói với trái tim”, đã truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ tín hữu, trong số đó có Thánh John Henry Newman đã chọn câu nói làm phương châm của mình, Cor ad cor loquitur. Một trong những điều xác tín của ngài là “Để nói tốt, yêu thương chân thành là đủ”. Nó cho thấy rằng đối với ngài truyền thông không bao giờ được thu hẹp thành một thứ gì đó giả tạo, thành một chiến lược tiếp thị, như ngày nay chúng ta nói, mà đúng hơn nó phải là sự phản ánh của tâm hồn, là bề mặt hữu hình của hạt nhân tình yêu mà mắt thường không thể nhìn thấy. Đối với Thánh Francis de Sales thì “trong con tim và qua con tim diễn ra một tiến trình tinh tế, mãnh liệt và hợp nhất, trong đó chúng ta nhận biết Thiên Chúa”.[2] Bằng cách “yêu thương chân thành”, Thánh Francis đã thành công trong việc giao tiếp với Martin, một người câm điếc đã trở thành bạn của ngài. Đây là lý do tại sao ngài còn được gọi là người bảo vệ những người khiếm khuyết trong giao tiếp.
Chính từ “tiêu chuẩn yêu thương” này, qua các bài viết và chứng tá đời sống của mình, vị thánh Giám mục thành Geneve nhắc nhở chúng ta rằng “chúng ta chính là những gì chúng ta truyền đạt”. Điều này đi ngược lại xu hướng ngày nay, một thời điểm mà truyền thông — như chúng ta có kinh nghiệm đặc biệt là trên mạng xã hội — thường bị lợi dụng để thế giới có thể nhìn chúng ta theo cách chúng ta muốn chứ không phải như chính con người chúng ta. Thánh Francis de Sales đã phổ biến nhiều bài viết của ngài trong cộng đồng Geneva. Trực giác “của nghề nhà báo” này đã mang lại cho ngài danh tiếng nhanh chóng vượt ra ngoài giới hạn của giáo phận và vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay. Thánh Phaolô VI nhận xét rằng các bài viết của ngài mang đến một cách đọc “rất thú vị, mang tính hướng dẫn và truyền cảm”.[3] Ngày nay, nếu chúng ta nhìn vào lĩnh vực truyền thông, chẳng phải đây chính là những đặc điểm mà một bài báo, một bản tin, một chương trình truyền hình hoặc phát thanh, hoặc một bài đăng trên mạng xã hội cần phải có sao? Ước mong những người làm việc trong lĩnh vực truyền thông cảm thấy được truyền cảm hứng từ vị thánh dịu dàng này, tìm kiếm sự thật và nói sự thật với lòng can đảm và tự do, đồng thời khước từ cám dỗ sử dụng những cách diễn đạt giật gân và gây chiến.
Nói bằng trái tim trong tiến trình thượng hội đồng
Như tôi đã nhấn mạnh, “Trong Giáo Hội cũng vậy, rất cần lắng nghe và nghe lẫn nhau. Đó là món quà cuộc sống quý giá nhất mà chúng ta có thể dành cho nhau”.[4] Lắng nghe không thành kiến, chăm chú và cởi mở, dẫn đến cách nói theo phong cách của Thiên Chúa, được nuôi dưỡng bởi sự gần gũi, cảm thông và dịu dàng. Trong Giáo hội, chúng ta có một nhu cầu cấp bách về việc truyền thông làm bừng cháy con tim, là dầu thơm xoa dịu những vết thương và soi sáng hành trình của anh chị em chúng ta. Tôi mơ ước về một nền truyền thông giáo hội biết cách để cho Chúa Thánh Thần hướng dẫn, dịu dàng và đồng thời có tính tiên tri, biết tìm ra những cách thức và phương tiện mới cho việc loan báo mà nó được kêu gọi để thực hiện trong thiên niên kỷ thứ ba. Một sự truyền thông đặt mối tương quan với Thiên Chúa và tha nhân vào trung tâm, đặc biệt là những người đang cần đến nhất, và biết cách thắp lên ngọn lửa đức tin hơn là gìn giữ đống tro của một bản sắc tự quy chiếu. Một hình thức truyền thông đặt nền tảng trên sự khiêm nhường trong việc lắng nghe và sự can đảm trong lời nói, là những điều không bao giờ tách rời sự thật khỏi tình bác ái.
Giải giới linh hồn bằng cách thúc đẩy ngôn ngữ hòa bình
Sách Châm ngôn (25:15) nói: “Lời mềm mỏng làm nát tan xương cốt”. Ngày nay hơn bao giờ hết, nói bằng trái tim là điều cần thiết để nuôi dưỡng một nền văn hóa hòa bình ở những nơi có chiến tranh; để mở ra những con đường cho phép đối thoại và hòa giải ở những nơi có sự thù ghét và thù địch hoành hành. Trong bối cảnh u ám của sự xung đột toàn cầu mà chúng ta đang trải qua, điều cấp bách là phải duy trì một hình thức truyền thông không mang tính thù địch. Cần vượt qua khuynh hướng “làm mất uy tín và lăng mạ đối thủ ngay từ đầu [thay vì] mở ra một cuộc đối thoại đầy tôn trọng”.[5] Chúng ta cần những nhà truyền thông cởi mở với đối thoại, tham gia vào việc thúc đẩy giải giới toàn diện và cam kết loại bỏ chứng rối loạn tâm thần hiếu chiến đang ngự trị trong lòng chúng ta, như Thánh Gioan XXIII đã có lời thúc giục mang tính tiên tri trong Tông huấn Pacem In Terris: “Hòa bình đích thực chỉ có thể được xây dựng trong sự tin tưởng lẫn nhau” (Số 113). Một sự tin tưởng không cần đến những người giao tiếp xa cách hoặc khép kín mà là những người dũng cảm và sáng tạo sẵn sàng chấp nhận rủi ro để tìm ra điểm chung để gặp gỡ. Như trường hợp của sáu mươi năm trước, chúng ta hiện cũng đang sống trong một giờ phút đen tối, trong đó nhân loại lo sợ về một cuộc leo thang chiến tranh cần phải được chấm dứt càng sớm càng tốt, kể cả ở cấp độ truyền thông. Thật đáng sợ khi nghe những lời kêu gọi hủy diệt con người và các lãnh thổ được nói ra một cách dễ dàng như vậy. Thật đáng buồn, những lời nói thường biến thành các hành động hiếu chiến của bạo lực tàn ác. Đây là lý do tại sao phải loại bỏ mọi luận điệu hiếu chiến, cũng như mọi hình thức tuyên truyền bóp méo sự thật, làm biến dạng sự thật cho các mục đích hệ tư tưởng. Thay vào đó, điều phải được thúc đẩy là một hình thức truyền thông giúp tạo ra các điều kiện để giải quyết những tranh cãi giữa các dân tộc.
Là người Kitô hữu, chúng ta biết rằng vận mệnh của hòa bình được quyết định bởi sự hoán cải của tâm hồn, vì virus chiến tranh phát xuất từ trong tâm hồn con người.[6] Từ tâm hồn sẽ phát ra những lời đúng đắn để xua tan bóng tối của một thế giới khép kín và chia rẽ, đồng thời xây dựng một nền văn minh tốt đẹp hơn nền văn minh mà chúng ta đã nhận được. Mỗi người chúng ta được yêu cầu tham gia vào nỗ lực này, nhưng đó là nỗ lực đặc biệt kêu gọi tinh thần trách nhiệm của những người làm việc trong lĩnh vực truyền thông để họ có thể thực hiện sứ mệnh nghề nghiệp của mình.
Xin Chúa Giêsu, Lời tinh tuyền tuôn trào từ trái tim Chúa Cha, giúp chúng ta thực hiện việc truyền thông một cách rõ ràng, rộng mở và chân thành.
Xin Chúa Giêsu, Ngôi Lời nhập thể, giúp chúng ta lắng nghe nhịp đập của trái tim, để tái khám phá rằng chúng ta là anh chị em, và giải giới hận thù gây chia rẽ.
Xin Chúa Giêsu, Ngôi Lời của sự thật và tình yêu, giúp chúng ta nói sự thật trong tình bác ái, để chúng ta cảm nhận là những người bảo vệ lẫn nhau.
Roma, Đền Thánh Gioan Lateran, 24 tháng Một năm 2023, Lễ nhớ Thánh Francis de Sales.
PHANXICÔ
_______________________
[1] Encyclical Letter Deus Caritas Est (25 December 2005), 31.
[2] Apostolic Letter Totum Amoris Est (28 December 2022).
[3] Cf. Apostolic Epistle Sabaudiae Gemma, on the IV Centennial of the Birth of Saint Francis de Sales, Doctor of the Church (29 January 1967).
[4] Message for the LVI World Day of Social Communications (24 January 2021).
[5] Encyclical Letter Fratelli Tutti (3 October 2020), 201.
[6] Cf. Message for the 56th World Day of Peace (1 January 2023).
[Chuyển Việt ngữ: TRI KHOAN 22/5/2023]
