Triển lãm “Ukraine bị đóng đinh” thể hiện sự tái tạo của một nơi trú ẩn dưới lòng đất.
Andrea Gagliarducci
Kyiv, Ukraine, 9 tháng 12, 2022 / 08:55 am
Chuyến tàu từ Przemysl, Ba Lan đến Kyiv, Ukraine, di chuyển suốt 10 giờ vào ban đêm và chật ních người. Przemysl, một thị trấn nhỏ của Ba Lan cách biên giới Ba Lan-Ukraine 15km (khoảng 9 dặm), đã phải đứng trước tình trạng khẩn cấp về người tị nạn trong vài tháng gần đây của cuộc chiến ở Ukraine.
Ước tính có 7 triệu người đã vượt qua biên giới Ukraine với Ba Lan kể từ khi bắt đầu cuộc xâm lược của Nga vào tháng Hai, và đối với nhiều người trong số họ, Przemysl là điểm đến đầu tiên.
CNA gần đây đã qua lại giữa Ba Lan và Ukraine cùng với một phái đoàn nhỏ gồm các phóng viên của Vatican trong chuyến đi do các đại sứ quán Ba Lan và Ukraine tại Tòa thánh tổ chức. Chuyến đi mang đến một cái nhìn trực tiếp về tình hình, một chuyến thăm đến những khu vực đã xảy ra chiến tranh, và một cái nhìn về tương lai.
Chuyến xe lửa từ Ba Lan đến thủ đô Ukraine kể hai câu chuyện. Câu chuyện thứ nhất là người dân Ukraine muốn được sống lại, cho dù chiến tranh chưa kết thúc, và dù rằng Nga nhấn mạnh cái gọi là chiến dịch quân sự đặc biệt sẽ kết thúc. Câu chuyện thứ hai, có một thế giới đã vượt ra ngoài biên giới Ba Lan vì họ không biết phải làm gì khác chứ không phải vì họ muốn rời khỏi lãnh thổ quê hương của họ.
Przemysl
Một phụ nữ tên Ludmila nói với CNA: “Tôi đến Przemysl vì ông Vitali Klitschko, thị trưởng Kyiv, mời gọi chúng tôi rời khỏi thành phố vì sẽ không có đủ năng lượng để sưởi ấm cho chúng tôi vào mùa đông. Nhưng tôi không có kế hoạch ở đây”.
Bà trong độ tuổi 60, đến một mình và được đón tại trung tâm nhóm họp đầu tiên của Giáo hội Công giáo Hy Lạp Ukraine, có trụ sở tại Przemysl. Ở đó, người di cư đến và được đón tiếp trong 48 giờ. Sau đó, họ sẽ quyết định ở lại Ba Lan hoặc đi nơi khác. Nếu rơi vào trường hợp thứ hai, họ sẽ tìm được một điểm đến thoải mái hơn, và các bước được thực hiện để cung cấp các lớp học ngôn ngữ giúp họ có thể tìm việc làm.
Đức Cha Eugeniusz Popowicz, Giám mục Công giáo Hy Lạp-Ukraine của Przemysl, giải thích rằng cơ sở này được lấy từ một tòa nhà mà Giáo hội Công giáo Hy Lạp Ukraine đã nhận lại từ nhà nước sau khi cộng sản tịch thu nó. Nhiều giường tầng được sắp xếp theo cách tốt nhất và tôn trọng nhất có thể, và đang xây một bếp chung và phòng chơi cho các em nhỏ.
Ở Przemysl cũng có một trung tâm Caritas, trung tâm cho “phụ nữ và trẻ em”, tập hợp các gia đình có phụ nữ có con nhỏ.
Chị Tatiana cùng với con trai 7 tuổi và con gái 13 tuổi chạy loạn chiến tranh trong khi chồng chị đang ở mặt trận. Chị bị một khối u, tình trạng trở nên xấu hơn khi chạy loạn, nhưng chị hy vọng “cuộc chiến sẽ dẫn đến chiến thắng. Chiến thắng không chỉ của Ukraine mà của Caritas, của tình đoàn kết, của tình yêu thương mà chúng tôi đã nhận được.”
Và một người phụ nữ khác, cũng tên là Ludmila, một người bà trông giữ những đứa cháu trong khi các con gái hoặc con dâu của bà phải ở lại Ukraine. Và có bà Tania, người phần nào đó giống như bà của mọi người.
Trong ngân hàng lương thực Przemysl lưu giữ những hộp thực phẩm cho các gia đình. Một số người còn mang theo Kinh thánh bằng tiếng Ukraina và tiếng Anh cùng nhiều vật dụng cần thiết khác. Những chiếc xe tải cũng thực hiện các chuyến đi kéo dài 4 ngày tới các khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi chiến tranh.
Kyiv
Chủ đề chiến thắng thường xuất hiện trong lời nói của những người đã chạy loạn hoặc đang ở Ukraine vì không có giải pháp hoặc khả năng chung sống hòa bình.
Đức Tổng Giám mục Visvaldas Kulbokas, sứ thần Tòa thánh tại Ukraine cho biết: “Trước hết, chiến tranh không được tồn tại, vì con người chúng ta không thể ‘chiến thắng’ bên này với bên kia. Nhưng tôi hoàn toàn thấy được suy nghĩ của người Ukraine, vì từ ‘sống sót’ có nghĩa là ‘tự vệ’ trong cuộc chiến này. Đây là ý nghĩa họ muốn nói trong từ chiến thắng”.
Đức Cha Kulbokas giải thích: “Mỗi buổi tối, các chương trình của Nga nói về chiến thắng Ukraine, họ nhấn mạnh rằng Ukraine là tài sản của Nga, họ biện minh cho tình hình hiện tại. Từ điều này, người ta có thể kết luận rằng kết thúc chiến tranh chỉ có lợi cho họ bằng một chiến thắng quân sự.”
Tòa Khâm Sứ ở Kyiv phủ đầy tuyết, Ukraine, tháng 12 năm 2022.
Ngài Sứ thần tiếp phái đoàn nhỏ trong tòa Khâm sứ tại thành phố Kiev tuyết phủ hoàn toàn. Vẫn còn tình trạng mất điện tạm thời, nhưng đã được kiểm soát, trong khi thủ đô đã hoạt động trở lại sau Trân chiến Kyiv, kết thúc bằng việc Nga rút quân khỏi khu vực đó của Ukraine vào tháng Tư.
Đến bây giờ, người ta cũng đã quen với việc nghe thấy các cuộc tấn công bằng tên lửa từ xa. Xe cộ đông đúc, người ta ra ngoài. Bầu không khí ở đây yên bình hơn so với những tháng đầu của cuộc chiến.
Sứ thần là nhà ngoại giao duy nhất còn ở lại Kyiv — ngoài đại sứ Ba Lan — trong cuộc bao vây. Vào thời điểm đó, các nhân viên của tòa khâm sứ đã chuyển đến ngủ ở tầng trệt trong khi những chiếc bàn chặn lối vào. Nhưng chỉ còn lại một số chướng ngại vật chống tăng gần các tòa nhà chính phủ của thời điểm đó. Còn lại, Kiev đã bắt đầu cuộc sống trở lại.
Đức Cha Vitaliy Kryvytskyi, giám mục Latinh của Kyiv, cho biết: “Trước đại dịch, họ cử hành tám tháng trong nhà thờ chánh tòa vào mỗi Chúa nhật, với sự tham dự của 1.500 người. Sau đại dịch, chúng tôi đã có ba Thánh lễ Chúa nhật trong một khoảng thời gian, và bây giờ chúng tôi có bảy Thánh lễ. Chúng tôi đã ngưng Thánh lễ bằng tiếng Anh vì các sinh viên đã rời đi. Theo cách tương tự, chúng tôi đã thay thế Thánh lễ tiếng Nga bằng Thánh lễ tiếng Ukraine.”
Nhà thờ Đồng Chánh tòa Công giáo Thánh Alexander đã bị Liên Xô tịch thu, và sử dụng nó như một trạm thiên văn từ năm 1952 đến năm 1990. “Người cộng sản muốn mọi người nhìn thấy thiên đàng, nhưng không phải những gì ở bên kia bầu trời,” Đức Giám mục nhận xét.
Nhiều thập kỷ dưới sự cai trị của Liên Xô ở Kyiv đã kết thúc với sự tan rã của khối Liên Xô vào năm 1991. Trong bối cảnh cuộc xâm lược của Nga hiện tại, họ vẫn là một gánh nặng lịch sử đối với người Ukraine, những người hy vọng sẽ xóa bỏ được quá khứ nặng nề này bằng cách nuôi dưỡng ký ức và lịch sử. Trong những thứ còn lại, có một bảo tàng nằm ngay phía trước trung tâm của Nhà thờ Chính thống liên kết với Tòa Thượng phụ Moscow, nơi trưng bày những vũ khí của Liên Xô: các máy bay trực thăng bị mất trong cuộc chiến ở Afghanistan, xe tăng và phần còn lại của các máy bay.
Vũ khí thời Liên Xô được trưng bày tại bảo tàng ở Kiev.
Trong bảo tàng này, triển lãm “Ukraine bị đóng đinh” đã được tạo dựng để kỷ niệm những ngày quân Nga bao vây Kyiv vào tháng Tư năm 2022.
Thật vậy, một trong những hầm trú ẩn dưới lòng đất được tái tạo một cách cẩn thận và chính xác, với chữ viết trên tường và nhãn dán trên thực phẩm.
Người phụ trách triển lãm giải thích rằng binh lính Nga “hiếm khi cho phép mọi người ra ngoài và đi siêu thị để mua thức ăn hoặc nấu ăn ngoài trời. Và trong trường hợp đó, tại trạm kiểm soát, mọi người buộc phải quay video trong đó họ phải cảm ơn sự giúp đỡ của quân đội Nga.”
Tuy nhiên, thật đáng kinh ngạc trước mong muốn tạo ra ký ức khi ký ức lịch sử vẫn chưa được xây dựng. Ukraine muốn học hỏi từ những sai lầm trong quá khứ và không muốn quá khứ quay trở lại. Theo nghĩa này, điểm quan trọng là trung tâm của cuộc triển lãm là bức tranh Chúa Giêsu lấy từ đống đổ nát của một nhà thờ ở làng Peremoha, bị hư hại nặng nề do pháo kích vào tháng Tư.
Tại trung tâm của cuộc triển lãm “Ukraine bị đóng đinh” ở Kyiv là một bức tranh Chúa Giêsu, được lấy ra từ một nhà thờ bị quân Nga pháo kích.
Rzeszow
Bây giờ mọi thứ dường như đã bình thường, nhưng người Ukraine sẽ phải đối phó với một tướng khủng khiếp nhất trong lịch sử nước Nga — “Tướng mùa đông”. Vào mùa đông, nhiệt độ nhanh chóng hạ xuống dưới 0 độ C và việc sưởi ấm là một thách thức to lớn do cơ sở hạ tầng điện bị hư hỏng.
Hiện tại, tình trạng khẩn cấp không còn được cảm nhận ở biên giới Ba Lan-Ukraine trong vùng Podkarpackie của Ba Lan, nơi có thành phố Rzeszow và ngay lập tức phải đối mặt với lượng lớn người tị nạn từ Ukraine. Nhưng có cảm giác rằng tình trạng khẩn cấp sẽ quay trở lại.
Ông Władysław Ortyl, chủ tịch của Vùng Podkarpackie, giải thích với CNA rằng “làn sóng người tị nạn đầu tiên đã thuộc về quá khứ, nhưng có khả năng xảy ra làn sóng thứ hai, và điều này là do ở Ukraine, nhiều cơ sở hạ tầng năng lượng đã bị phá hủy, và do đó nguy cơ rét buốt, thiếu nước và các dịch vụ có thể dẫn đến nhiều người tị nạn hơn nữa.”
Mặc dù sự xuất hiện ồ ạt của người tị nạn từ Ukraine đã làm tăng gấp đôi dân số, nhưng hầu như không cảm nhận được sự hiện diện của người Ukraine trong thành phố. Mặt khác, tình hình tại sân bay rất đáng kinh ngạc. Đây là một sân bay dân sự nhỏ, được sử dụng từ tháng Một để quân đội Hoa Kỳ hạ cánh, những người đi qua cái gọi là “cổng xanh” và lắp đặt các tên lửa yêu nước tự hào bảo vệ đường băng của các hãng hàng không giá rẻ.
Đây là một sân bay dân sự chính thức, nhưng sự hiện diện của quân đội — khoảng 500 người, một người lính từ Texas nói với CNA — khiến nó trở thành một phần của sân bay quân sự. Một số khu vực không thể tiếp cận vì lý do an ninh.
Một viên chức sân bay cho biết: “Khi người Mỹ đến, họ muốn rằng sự xuất hiện của họ, quân đội của họ, được chụp ảnh để cung cấp cho Nga tín hiệu mạnh mẽ về sự hiện diện của NATO ở biên giới. Nhưng bây giờ, lý do chiến lược chiếm ưu thế trong chiến tranh, và sự minh bạch thông tin cũng vậy.”
Do đó, sân bay đại diện cho tình trạng bị đình trệ của toàn bộ khu vực, bị chia đôi giữa việc là một mặt trận mở rộng và nơi trú ẩn cho người tị nạn, giữa việc là Ba Lan và quá gần biên giới Ukraine, giữa tình trạng khẩn cấp và việc vượt qua khủng hoảng.
Và có trung tâm của Cơ quan Tị nạn Liên Hợp Quốc (UNHCR) dạy tiếng Ba Lan cho những người tị nạn đến vì họ nói, “Người Ukraine là những người rất có phẩm cách. Họ không muốn sống nhờ lòng thương xót.”
Có một thiếu nữ trong số họ giải thích rằng cô ấy muốn ở lại Ukraine, nhưng bom đạn không cho phép điều đó. Cách sân bay không xa có trung tâm cấp cứu y tế. Cơ sở, gần như mới, có thể chứa khoảng 20 người cần chăm sóc cấp cứu của bệnh viện. Trung tâm được tài trợ bởi Liên minh Châu Âu.
Zaporizhzhia
Đức Giám mục Jan Sobilo của Zaporizhzhia, Ukraine, đến từ một trong những khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất của cuộc chiến. Đức Cha nói rằng khi đến mặt trận (ngài cố gắng đến mỗi tuần một lần), ngài mang theo thức ăn và phải rời đi ngay lập tức vì “quân Nga biết họ ở đó và bắt đầu nổ súng sau năm phút để đe dọa tôi”.
Đức Cha Sobilo giải thích: “Các bệnh viện đầy người bị thương ở mặt trận, nhưng tất cả mọi người đều có niềm tin lớn vào chiến thắng và muốn quay trở lại mặt trận để cuộc chiến và cái ác và tất cả sự tàn ác mà chúng ta đang chứng kiến không lan [đến] toàn bộ Châu Âu. Họ muốn ngăn chặn tất cả những điều ác xảy ra ở đây.”
Đức cha kể rằng đã đến thăm Đức Thánh Cha cùng với Đức Cha Mieczysław Mokrzycki, Giám mục Latinh của Lviv, hai tuần trước.
Ngài nói: “Trong khi chờ gặp Đức Thánh Cha, tôi nhìn ra ngoài cửa sổ và thấy họ đang trang trí cây thông Noel ở Quảng trường Thánh Phêrô. Và sau đó tôi [tự hỏi] liệu chúng tôi có thể có cây thông Noel ở Zaporizhzhia không. Nhưng, tất nhiên, nó sẽ không được đặt ở quảng trường, nhưng chúng tôi sẽ chuẩn bị nó trong các gia đình và chờ đợi Chúa Giêsu, vì Chúa Giêsu cũng được sinh ra trong một đêm tối tăm và lạnh giá chỉ với một ngọn nến.”
Đức Giám mục kể về lần ngài an ủi một người mẹ mất đứa con gái, bị mất đầu trong một vụ ném bom, và một người ông có đứa cháu gái bị hãm hiếp và bị giết đã tìm đến ngài để được an ủi.
Đức Cha nói: “Những người đã chết cho chúng ta thấy rằng tình yêu luôn chiến thắng, như Cha [Maximilian] Kolbe đã nói, và ngay cả trong hoàn cảnh ngày nay, nó cũng sẽ như thế, bởi vì, sau chiến tranh, thế giới sẽ được tái sinh về mặt tinh thần.”
Ngay cả vị giám mục Latinh của Kyiv cũng nhấn mạnh vào nhu cầu được hỗ trợ tâm lý khi đối mặt với một cuộc chiến vô nghĩa. Đức Cha nói rằng một người có thể được sự an ủi về mặt thể lý trong những hoàn cảnh bình thường. “Nhưng nếu một người là nạn nhân của sự cưỡng hiếp, chúng tôi biết rằng chúng tôi thậm chí không nên chạm vào họ.”
Sự hỗ trợ của Caritas
Các trung tâm Caritas của Przemysl đã giúp đỡ 2.500 người, gửi 280 máy phát điện và phân phát thực phẩm tại nhiều nhà kho khác nhau ở Ukraine. Tại một thời điểm, ít nhất 200 xe tải khởi hành từ đó mỗi ngày.
Tính đến ngày 26 tháng Mười Một, Tổ chức Chăm sóc Mục vụ Gia đình đã giúp 1.454 người tị nạn, chi trả cho khoảng 44.076 đêm với giá khoảng 22 Mỹ kim cho mỗi người một ngày — một số tiền đáng kể.
Giữa bi kịch và tính nhân đạo của chiến tranh — và sự bấp bênh trước mắt của mùa đông — Giáo hội vẫn ở vị trí tiền tuyến.
[Chuyển Việt ngữ: TRI KHOAN 11/12/2022]
