Sáu suy tư của Đức Thánh Cha Lêô XIV về người già
Antoine Mekary | ALETEIA
04/10/25
Một hội nghị đang diễn ra tại Roma mang đến cho Đức Thánh Cha Lêô XIV cơ hội trình bày về một trong những chủ đề trọng tâm của Đức Thánh Cha Phanxicô, đồng thời đưa ra những nhận định và thách đố riêng của Ngài.
Đức Thánh Cha Lêô XIV đã ngỏ lời với các tham dự viên của Đại hội Quốc tế lần thứ II về Mục vụ Người già, một sự kiện kết thúc vào ngày 4 tháng Mười này tại Roma. Đại hội được bảo trợ bởi Bộ Giáo dân, Gia đình và Sự sống của Tòa Thánh.
Hội nghị này đã mang đến cho Đức Thánh Cha cơ hội để nói về một trong những chủ đề then chốt trong triều đại giáo hoàng của vị tiền nhiệm ngài: vai trò của người cao tuổi trong xã hội. Đối với Đức Phanxicô, cũng như Đức Lêô bây giờ, chủ đề này cũng liên quan mật thiết đến các vấn đề về sự sống, vì tuổi thọ trung bình tăng cao đáng kể như hiện nay là một vấn đề liên quan đến tài chính, dẫn đến việc một số quốc gia đang nghiêng về hợp pháp hóa an tử.
Đức Thánh Cha Lêô đã đưa ra một số suy tư sâu sắc về vai trò và ơn gọi của người cao tuổi, đặc biệt là vai trò của họ trong Giáo hội.
1. Các thế hệ đối đầu
Chẳng hạn: ngài nói đến cách các thế hệ có thể bị hình dung như những lực lượng đối đầu, trong một tâm lý xung đột. Người già có thể bị xem như đang cướp đi cơ hội việc làm và nguồn lực của người trẻ.
2. Tuổi thọ cao là một phúc lành
Trái lại, Đức Thánh Cha khẳng định rằng trường thọ nên được coi là một phúc lành, bất kể các nguồn lực mà nó đòi hỏi. Tuy nhiên, Ngài cũng nhìn nhận rằng thách đố xã hội mới này cần phải được giải quyết bằng sự phân định để tìm ra những hướng đi tốt nhất.
3. Vị thế độc nhất để dạy bài học nền tảng
Một trong những ý chính của Đức Lêô là người già – chính trong tình trạng cần được chăm sóc của họ – là một “lời nhắc nhở quý giá” về một chân lý nền tảng của đời sống con người: Tất cả chúng ta đều cần nhau.
Nhận xét về xu hướng thực dụng đang thịnh hành trong xã hội, ngài nói: “Tâm lý đang chiếm ưu thế ngày nay có xu hướng xem trọng sự sống nếu nó tạo ra của cải hoặc thành công, khi nó nắm quyền lực hoặc địa vị, mà quên rằng con người luôn là một thụ tạo hữu hạn với những thiếu thốn.”
Nỗi sợ hãi về sự thiếu thốn của con người dẫn xã hội đến việc che giấu người già để không phải bị nhắc nhở về sự mong manh của chính chúng ta, nhưng người già nên được xem là lời nhắc nhở về điều mà tất cả chúng ta cần cho ơn cứu độ.
4. “Ngạc nhiên” khi tuổi già đến
Đức Thánh Cha Lêô đã đề cập đến loạt bài giáo lý Tiếp kiến chung của Đức Thánh Cha Phanxicô về tuổi già, nói rằng đó là một nguồn tài nguyên vô giá, vì nó đưa ra một “linh đạo đích thực về người già.”
5. Người già – những nhà truyền giáo
Đức Thánh Cha đã đưa ra nhiều suy tư khác nhau về vai trò truyền giáo của người già, lưu ý rằng họ thường có nhiều thời gian hơn để cống hiến cho các thừa tác vụ của Giáo hội, và hành trình đức tin của họ có nhiều yếu tố phải được suy xét. Ngài kêu gọi để họ “tham gia vào công cuộc loan báo Tin mừng không phải như những người đón nhận cách thụ động, nhưng như những chủ thể tích cực, và cùng với họ, chứ không thay thế họ, trả lời những câu hỏi mà cuộc sống và Tin Mừng đặt ra cho chúng ta.”
6. Cảnh cô đơn
Đức Thánh Cha Lêô cũng nói về “kẻ thù lớn nhất trong đời sống của người già”: “bóng tối của sự cô đơn.”
Ngài thúc giục: “Xin đừng để ai bị bỏ rơi! Xin đừng để ai cảm thấy vô dụng!” lưu ý rằng đây là một thách đố cho tất cả mọi người, kể cả người trẻ.
Dưới đây là toàn văn huấn từ của Đức Thánh Cha:
__________________________________
Nhân danh Cha, và Con, và Thánh Thần. Amen.
Bình an ở cùng anh chị em.
Xin chào mừng tất cả anh chị em!
Thưa Đức Hồng Y,
Thưa quý Đức Cha,
Quý Cha,
Anh chị em thân mến,
Tôi xin chào mừng tất cả anh chị em và tôi rất vui được gặp anh chị em trong dịp Đại hội Quốc tế lần thứ II về Mục vụ Người Cao Tuổi, do Bộ Giáo dân, Gia đình và Sự sống tổ chức. Chủ đề của Đại hội – “Người già được báo mộng!” (x. Ge 2:28) – gợi lại lời của ngôn sứ Giôen rất tâm đắc với Đức Thánh Cha Phanxicô, ngài thường nói về sự cần thiết của một liên minh giữa người trẻ và người già, được khơi nguồn từ “những giấc mơ” của những người đã trải qua cuộc đời dài lâu và được làm phong phú bởi “các thị kiến” của những người đang bắt đầu cuộc phiêu lưu lớn của cuộc đời.[1] Trong trích đoạn này, ngôn sứ công bố ơn ban phổ quát của Chúa Thánh Thần được tuôn đổ xuống, Ngài tạo nên sự hiệp nhất giữa các thế hệ và ban những ơn khác nhau cho mỗi người.
Ngày nay, thật đáng tiếc, những mối tương quan giữa các thế hệ thường bị đánh dấu bằng những rạn nứt và xung đột khiến họ đối đầu nhau. Chẳng hạn, người lớn tuổi bị buộc tội là không nhường chỗ cho người trẻ trong lực lượng lao động, hoặc tiêu tốn quá nhiều nguồn lực kinh tế và xã hội gây tổn hại cho các thế hệ khác, như thể sống lâu là một lỗi lầm.
Đây là lối suy nghĩ bộc lộ những cái nhìn rất bi quan và xung khắc về sự sống. Người già là một hồng ân, một phúc lành cần được đón nhận, và tuổi thọ dài là một điều tích cực; thật vậy, đó là một trong những dấu chỉ hy vọng của thời đại chúng ta, ở khắp mọi nơi trên thế giới. Dĩ nhiên, đó cũng là một thách đố, vì số người già ngày càng tăng là một hiện tượng lịch sử chưa từng có, đòi chúng ta phải phân định và hiểu thực tại bằng những cách thức mới.
Tuổi già trên hết là một lời nhắc nhở hữu ích về quy luật phổ quát của sự sống. Tâm lý đang chiếm ưu thế ngày nay có xu hướng xem trọng sự sống nếu nó tạo ra của cải hoặc thành công, khi nó nắm quyền lực hoặc địa vị, mà quên rằng con người luôn là một thụ tạo hữu hạn với những thiếu thốn. Sự mong manh nơi người già nhắc nhở chúng ta về chân lý chung này; vì thế nó bị che giấu hoặc loại bỏ bởi những người nuôi dưỡng những ảo tưởng của thế gian, để không nhìn thấy trước mắt hình ảnh của chính mình sau này. Trái lại, thật là lành mạnh khi nhận ra rằng tuổi già “là một phần của kỳ công của công trình tạo dựng.”[2] Sự mong manh này, “nếu chúng ta có đủ can đảm để nhìn nhận nó,” để đón nhận và chăm sóc nó, sẽ “là một nhịp cầu hướng về trời cao.”[3] Thay vì xấu hổ vì sự yếu đuối của con người, thật ra, nó sẽ đưa chúng ta đến việc xin sự trợ giúp từ anh chị em mình và từ Thiên Chúa, Đấng chăm sóc mọi loài thụ tạo của Ngài như một Người Cha. Người già dạy chúng ta rằng “ơn cứu độ không hệ tại ở sự tự chủ, nhưng ở chỗ khiêm nhường nhận ra sự thiếu thốn của bản thân và có thể bày tỏ nó cách tự do,” để “thước đo nhân tính của chúng ta không được xác định bởi những gì chúng ta đạt được, mà bởi khả năng cho phép mình được yêu thương, và khi cần, thậm chí được giúp đỡ.”[4]
Nghe có vẻ kỳ lạ, nhưng đáng buồn là tuổi già đang trở thành điều đến đột ngột và khiến chúng ta không kịp chuẩn bị. Dựa trên Kinh Thánh, sự khôn ngoan của các Giáo Phụ và kinh nghiệm của các Thánh, Giáo hội được mời gọi đưa ra những thời gian và phương thể để giúp hiểu về tuổi già, để chúng ta có thể sống nó theo con đường Kitô giáo, không cố làm ra vẻ trẻ mãi không già, nhưng cũng không để mình bị chìm trong nỗi chán nản. Theo nghĩa này, loạt bài giáo lý năm 2022 mà Đức Thánh Cha Phanxicô nói về chủ đề này là vô giá, phát triển một linh đạo đích thực người già: chúng ta có thể rút tỉa từ đó để triển khai công tác mục vụ hữu ích.
Ngày nay, nhiều người sau khi kết thúc những năm tháng làm việc, có cơ hội tận hưởng một khoảng thời gian dài với sức khỏe tốt, đời sống kinh tế ổn định và nhiều thời gian rảnh rỗi hơn. Họ được gọi là “người cao tuổi trẻ trung”: chính họ là những người thường siêng năng tham dự Thánh Lễ cách sốt sắng và điều hành các hoạt động giáo xứ, chẳng hạn như dạy giáo lý và các hình thức phục vụ mục vụ khác nhau.
Điều quan trọng là tìm ra một ngôn ngữ và cơ hội thích hợp cho họ, để họ tham gia vào công cuộc loan báo Tin mừng không phải như những người đón nhận cách thụ động, nhưng như những chủ thể tích cực, và cùng với họ, chứ không thay thế họ, trả lời những câu hỏi mà cuộc sống và Tin Mừng đặt ra cho chúng ta. Có thể có nhiều hoàn cảnh khác nhau: một số người đón nhận lời rao giảng đức tin lần đầu khi tuổi già; những người khác đã có kinh nghiệm về Thiên Chúa và Giáo hội khi còn trẻ nhưng sau đó xa cách dần; nhưng có những người khác kiên trung trong đời sống Kitô giáo. Đối với tất cả họ, công tác mục vụ người già phải mang tính truyền giáo và loan báo Tin Mừng, vì Giáo hội luôn được mời gọi rao giảng Chúa Giêsu Kitô Đấng Cứu Độ cho mọi người, ở mọi độ tuổi và giai đoạn của cuộc sống.
Nơi nào có người già cô đơn và bị bỏ rơi, điều đó có nghĩa là phải mang đến cho họ Tin Mừng về sự dịu dàng của Chúa, để cùng với họ vượt qua bóng tối của sự cô đơn, kẻ thù lớn nhất của đời sống người già. Xin đừng để ai bị bỏ rơi! Xin đừng để ai cảm thấy vô dụng! Ngay cả một lời cầu nguyện đơn sơ, được dâng lên tại nhà với niềm tin, cũng góp phần cho sự thiện hảo của Dân Thiên Chúa và hiệp nhất chúng ta trong sự hiệp thông thiêng liêng. Sứ vụ truyền giáo này thách đố tất cả chúng ta, các giáo xứ của chúng ta, và cách đặc biệt là các bạn trẻ, những người có thể trở thành chứng nhân cho sự gần gũi và lắng nghe đối với những người đã đi đến giai đoạn cuối trong cuộc đời họ.
Trong những hoàn cảnh khác, công cuộc loan báo Tin Mừng sẽ giúp người già gặp gỡ Chúa và Lời của Ngài. Thật vậy, khi tuổi tác ngày càng cao, nhiều người bắt đầu đặt câu hỏi về ý nghĩa của sự sống, đây là cơ hội để tìm kiếm một mối tương quan đích thực với Thiên Chúa và đào sâu ơn gọi nên thánh của họ.
Các bạn thân mến, chúng ta hãy luôn nhớ rằng việc loan báo Tin Mừng là nhiệm vụ hàng đầu trong hoạt động mục vụ của chúng ta: bằng cách đưa người cao tuổi tham gia vào động lực truyền giáo này, chính họ cũng sẽ trở thành chứng nhân của niềm hy vọng, đặc biệt qua sự khôn ngoan, lòng đạo đức và kinh nghiệm của họ. Tôi cầu nguyện cho điều này. Tôi khẩn xin sự chuyển cầu của Đức Trinh Nữ Maria Từ Mẫu cho các bạn, và tôi ban phép lành cho các bạn. Cảm ơn các bạn!
_______________________________________________
[1] Cf. Francis, La saggezza del tempo, Roma 2018, 9.
[2] Homily for the Mass for the Jubilee of Youth (3 August 2025).
[3] Cycle of Catechesis – Jubilee 2025. Jesus Christ our Hope. III. The Passover of Jesus. 5. The Crucifixion. “I thirst” (Jn 19:28) (3 September 2025).
[Nguồn: aleteia]
[Chuyển Việt ngữ: TRI KHOAN 5/10/2025]
