Gặp gỡ thế giới điện ảnh - Diễn văn của Đức Thánh Cha Lêô XIV

GẶP GỠ THẾ GIỚI ĐIỆN ẢNH
DIỄN VĂN CỦA ĐỨC THÁNH CHA LÊÔ XIV

Hội trường Clementine

Thứ Bảy, ngày 15 tháng Mười Một năm 2025

__________________

Nhân Danh Cha, và Con, và Thánh Thần.

Bình an ở cùng anh chị em!

Anh chị em thân mến, chào anh chị em và xin chào mừng!

Mặc dù điện ảnh đã tồn tại hơn một thế kỷ, nhưng nó vẫn là một loại hình nghệ thuật trẻ trung, kỳ diệu và phần nào còn thao thức. Điện ảnh sắp kỷ niệm 130 năm, tính từ buổi công chiếu đầu tiên của anh em nhà Lumière tại Paris ngày 28 tháng Mười Hai năm 1895. Từ thuở đầu, điện ảnh là một trò chơi của ánh sáng và bóng tối, được tạo nên để giải trí và gây ấn tượng. Tuy nhiên, những hiệu ứng thị giác đó nhanh chóng thành công trong việc truyền tải những thực tại sâu xa hơn, cuối cùng trở thành sự diễn đạt của khát vọng muốn chiêm ngưỡng và thấu hiểu cuộc sống, thuật lại sự cao cả và mong manh của nó, cũng như phác họa nỗi khao khát sự vô biên.

Các bạn thân mến, tôi vui mừng được ngỏ lời chào và chào đón các bạn. Tôi cũng bày tỏ lòng biết ơn về điều mà điện ảnh đại diện: một nghệ thuật đại chúng theo nghĩa cao quý nhất, dành cho mọi người và tiếp cận với tất cả mọi người. Thật tuyệt vời khi chứng kiến ánh sáng kỳ diệu của điện ảnh soi rọi bóng tối, nó đồng thời thắp lên đôi mắt của tâm hồn. Thật vậy, điện ảnh kết hợp những điều tưởng như chỉ là giải trí đơn thuần, với việc tường thuật cuộc phiêu lưu thiêng liêng của con người.

Một trong những đóng góp quý giá nhất của điện ảnh là giúp người xem suy xét về cuộc sống của chính họ, nhìn nhận sự phức tạp trong những kinh nghiệm của họ bằng đôi mắt mới, và xem xét thế giới như thể lần đầu tiên được thấy. Nhờ đó, họ tái khám phá một phần của niềm hy vọng thiết yếu để nhân loại sống một đời sống trọn vẹn. Tôi cảm thấy được an ủi khi nghĩ rằng điện ảnh không chỉ là những hình ảnh chuyển động; mà chính nó làm cho niềm hy vọng chuyển động!

Bước vào rạp chiếu phim giống như bước qua một ngưỡng cửa. Trong bóng tối và sự im lặng, thị giác trở nên sắc nét hơn, trái tim rộng mở hơn và tâm trí bắt đầu tiếp thu những điều chưa từng được hình dung. Trong thực tế, các bạn biết rằng loại hình nghệ thuật của các bạn đòi hỏi sự tập trung. Qua các tác phẩm của mình, các bạn kết nối với những người đang tìm kiếm sự giải trí, cũng như những người mang trong lòng nỗi thao thức và đang tìm kiếm ý nghĩa, công lý và vẻ đẹp. Chúng ta đang sống trong một thời đại mà các màn hình kỹ thuật số luôn sáng. Luôn có dòng thông tin tuôn chảy. Tuy nhiên, điện ảnh không chỉ là một màn hình; nó là một nơi giao thoa của những khát khao, những ký ức và những câu hỏi. Đó là một cuộc du hành của giác quan trong đó ánh sáng xuyên qua bóng tối và lời nói gặp gỡ sự im lặng. Khi cốt truyện mở ra, tâm trí chúng ta được giáo dục, trí tưởng tượng của chúng ta được mở rộng và ngay cả nỗi đau cũng có thể tìm thấy ý nghĩa mới.

Các cơ sở văn hóa, như rạp chiếu phim và nhà hát là trái tim sống động của các cộng đồng chúng ta bởi vì chúng góp phần làm cho cộng đồng trở nên nhân bản hơn. Nếu một thành phố sống động, thì đó là nhờ một phần vào các không gian văn hóa của nó. Chúng ta phải hiện diện trong những không gian đó, và xây dựng các mối tương quan bên trong chúng, từng ngày từng ngày. Tuy nhiên, các rạp chiếu phim đang trải qua một sự suy giảm đáng lo ngại, với nhiều rạp bị loại bỏ khỏi các thành phố và khu phố. Không ít người đang cho rằng nghệ thuật điện ảnh và trải nghiệm xem phim đang gặp nguy hiểm. Tôi khẩn thiết kêu gọi các tổ chức đừng bỏ cuộc, mà hãy hợp tác để khẳng định giá trị xã hội và văn hóa của hoạt động này.

Lập luận của các thuật toán có xu hướng lặp lại những gì “hiệu quả,” nhưng nghệ thuật mở ra những điều có thể. Không phải mọi sự đều phải là tức thì hoặc có thể đoán định được. Hãy bảo vệ sự chậm rãi khi nó phục vụ một mục đích, sự im lặng khi nó lên tiếng và sự khác biệt khi nó gợi mở. Vẻ đẹp không chỉ là một phương thế để thoát ly; trên hết nó là một lời khẩn cầu. Khi điện ảnh là chân thực, nó không chỉ an ủi mà còn thách đố. Nó làm sáng tỏ những câu hỏi đang cư ngụ trong chúng ta, và đôi khi, thậm chí còn khơi gợi những giọt nước mắt mà chúng ta không biết rằng mình cần phải biểu lộ.

Trong Năm Thánh này, Giáo hội mời gọi chúng ta hành trình hướng tới niềm hy vọng, sự hiện diện của các bạn ở đây đến từ rất nhiều quốc gia khác nhau, và cách riêng là công việc nghệ thuật của các bạn, là một tấm gương tỏa sáng. Cũng như bao người khác từ khắp nơi trên thế giới đến Roma, các bạn cũng đang trên một hành trình như những người hành hương của trí tưởng tượng, những người tìm kiếm ý nghĩa, những người kể lại niềm hy vọng và những sứ giả của nhân loại. Hành trình của các bạn không được đo bằng cây số mà bằng hình ảnh, bằng lời nói, bằng cảm xúc, bằng ký ức chung và khát vọng tập thể. Các bạn bước đi trong cuộc hành hương này vào mầu nhiệm kinh nghiệm nhân loại với một cái nhìn sâu sắc có khả năng nhận ra vẻ đẹp ngay cả trong vực thẳm của đau thương, và khả năng phân định niềm hy vọng trong bi kịch của bạo lực và chiến tranh.

Giáo hội quý trọng các bạn vì công việc của các bạn với ánh sáng và thời gian, với những khuôn mặt và phong cảnh, với lời nói và sự im lặng. Thánh Giáo hoàng Phaolô VI đã từng nói với các nghệ sĩ: “Nếu các bạn là những người bạn của nghệ thuật chân thực, thì các bạn là những bạn hữu của chúng tôi,” và ngài nhắc lại rằng “thế giới chúng ta đang sống cần có vẻ đẹp để không chìm trong tuyệt vọng” (Diễn văn của Đức Thánh Cha Phaolô VI gửi các Nghệ sĩ, ngày 8 tháng Mười Hai năm 1965). Tôi muốn tái khẳng định tình bằng hữu này, bởi vì điện ảnh là một xưởng chế tác hy vọng, một nơi mà con người có thể tìm lại chính mình và mục đích của họ.

Có lẽ chúng ta có thể ghi nhớ những lời của ông David W. Griffith, một trong những nhà tiên phong vĩ đại của nghệ thuật thứ bảy. Ông từng nói: “Điều mà phim ảnh hiện đại thiếu là vẻ đẹp, vẻ đẹp của làn gió chuyển động trong những tán cây.” Lời nhắc đến làn gió của ông khiến chúng ta nhớ đến một đoạn trong Tin Mừng theo Thánh Gioan. “Gió muốn thổi đâu thì thổi; ông nghe tiếng gió, nhưng không biết gió từ đâu đến và thổi đi đâu. Ai bởi Thần Khí mà sinh ra thì cũng vậy" (3:8). Thưa các nhà làm phim kỳ cựu cũng như những người mới khởi nghiệp, về điểm này, tôi mời gọi các bạn hãy làm cho điện ảnh trở thành một nghệ thuật của Thần Khí.

Trong thời đại hiện nay, nhu cầu cần có những chứng nhân của hy vọng, vẻ đẹp và sự thật, đang hiện hữu. Các bạn có thể chu toàn vai trò này thông qua công việc nghệ thuật của mình. Điện ảnh tốt lành và những người sáng tạo và thủ vai trong đó có sức mạnh để phục hồi tính xác thực của hình ảnh nhằm bảo vệ và thăng tiến phẩm giá con người. Đừng sợ đối mặt với các vết thương của thế giới. Bạo lực, nghèo đói, lưu vong, cô đơn, nghiện ngập và những cuộc chiến bị lãng quên là những vấn đề cần được nhận biết và kể lại. Điện ảnh tốt lành không khai thác nỗi đau; nó nhận diện và khám phá nỗi đau ấy.

Đây là điều mà tất cả các đạo diễn lớn đã làm. Cất lên tiếng nói cho những cảm xúc phức tạp, mâu thuẫn và đôi khi tối tăm cư ngụ trong trái tim con người là một hành vi của yêu thương. Nghệ thuật không được né tránh mầu nhiệm của sự mỏng giòn; nó phải đối diện với mầu nhiệm đó, và biết cách đứng vững trước nó. Không mang tính giáo điều, các hình thức điện ảnh nghệ thuật chân chính có khả năng giáo dục cái nhìn của người xem.

Sau hết, làm phim là một nỗ lực cộng đồng, một công trình tập thể mà trong đó không ai xem mình là tất cả. Trong khi mọi người công nhận tài năng của đạo diễn và thiên tài của các diễn viên, một bộ phim sẽ là không thể hình thành nếu không có sự cống hiến thầm lặng của hàng trăm chuyên gia khác, bao gồm các trợ lý, nhân viên hậu cần, chuyên gia đạo cụ, thợ điện, kỹ sư âm thanh, kỹ thuật viên thiết bị, chuyên viên trang điểm, nhà tạo mẫu tóc, nhà thiết kế trang phục, quản lý bối cảnh, giám đốc chọn vai, giám đốc hình ảnh, giám đốc âm nhạc, biên kịch, biên tập viên, kỹ thuật viên hiệu ứng đặc biệt và nhà sản xuất… Tôi hy vọng tôi đã không bỏ sót ai, bởi vì có quá nhiều! Mỗi tiếng nói, mỗi cử chỉ và mỗi kỹ năng đều đóng góp vào một tác phẩm chỉ có thể tồn tại khi là một tổng thể.

Trong một thời đại của những cá nhân được cường điệu và đối kháng, các bạn chứng minh rằng việc tạo ra một bộ phim chất lượng đòi hỏi sự cống hiến và tài năng. Nhờ những ơn và phẩm chất của những người cùng làm việc với các bạn, mọi người đều có thể làm cho đặc sủng riêng của mình tỏa sáng trong một bầu khí hợp tác và huynh đệ.

Ước mong điện ảnh của các bạn luôn là một nơi gặp gỡ và một mái nhà cho những người tìm kiếm ý nghĩa và ngôn ngữ của hòa bình. Ước mong điện ảnh không bao giờ đánh mất khả năng làm kinh ngạc, và thậm chí tiếp tục mang đến cho chúng ta một cái nhìn thoáng qua, dù là nhỏ bé, về mầu nhiệm của Thiên Chúa.

Xin Chúa chúc lành cho các bạn, cho công việc của các bạn và những người thân yêu của các bạn. Và xin Ngài luôn đồng hành cùng các bạn trên hành trình sáng tạo và giúp các bạn trở thành những nghệ nhân của niềm hy vọng. Cảm ơn các bạn.

[Nguồn: vatican.va]

[Chuyển Việt ngữ: TRI KHOAN 16/11/2025]