Tạp chí Time vinh danh Đức Thánh Cha Lêô là tiếng nói về đạo đức trí tuệ nhân tạo

Tạp chí Time vinh danh Đức Thánh Cha Lêô là tiếng nói về đạo đức trí tuệ nhân tạo

Tada Images | Shutterstock

Daniel Esparza

01/09/25

Khi Tạp chí Time ghi nhận và đưa ngài vào danh sách AI của họ, tiếng nói của Đức Giáo hoàng đã đem lại một đối trọng bất ngờ cho cuộc đối thoại toàn cầu về công nghệ.

Khi tạp chí Time công bố danh sách những người có ảnh hưởng nhất thế giới về trí tuệ nhân tạo (AI) năm 2025, một cái tên đã gây bất ngờ cho nhiều người ngoài Công giáo: Đức Thánh Cha Lêô XIV.

Danh sách này của Time bao gồm bốn nhóm: “nhà lãnh đạo”, “nhà đổi mới”, “người định hình” và “nhà tư tưởng”. Đức Thánh Cha Lêô được xếp vào nhóm “nhà tư tưởng”, cùng với các nhà khoa học hàng đầu của Google và OpenAI.

Đức Tân Giáo hoàng, tên khai sinh là Robert Francis Prevost, đã được bầu vào tháng Năm và chọn tước hiệu Giáo hoàng như một sự gợi nhắc có chủ ý đến Đức Giáo hoàng Lêô XIII, người đã dẫn dắt Giáo hội trong thời kỳ Cách mạng Công nghiệp. Cũng như vị tiền nhiệm đã đề cập đến các biến động xã hội của thời đại ngài trong thông điệp Rerum Novarum năm 1891, Đức Thánh Cha Lêô XIV đã cho thấy ý định hướng dẫn Giáo hội vượt qua những thách đố về đạo đức và kinh tế trong kỷ nguyên kỹ thuật số.

Trong bài diễn văn quan trọng đầu tiên sau khi được bầu chọn, Đức Lêô XIV đã cảnh báo rằng trí tuệ nhân tạo chính là một cuộc “cách mạng công nghiệp mới”. Ngài nhấn mạnh rằng sự phát triển của nó không bao giờ được phép làm tổn hại đến “phẩm giá con người, công lý và lao động.”

Tạp chí Time nhận định, cách diễn đạt này của ngài vang vọng lại sự bảo vệ những người lao động thế kỷ 19 trước các hệ thống đã biến họ thành món hàng hóa. Vị Tân Giáo hoàng dường như quyết tâm bảo đảm rằng lịch sử sẽ không lặp lại với những loại máy móc khác.

Đức Lêô XIII và Lêô XIV

Sự so sánh này là xác đáng. Khi thông điệp Rerum Novarum được công bố vào năm 1891, các nhà máy và ngành đường sắt đã định hình lại nền kinh tế với cái giá phải trả rất lớn về con người. Đức Thánh Cha Lêô XIII khẳng định rằng lao động không phải là một chức năng có thể vứt bỏ, mà là một phần cốt lõi của sự phát triển con người. Lời kêu gọi của ngài về mức lương công bằng, điều kiện an toàn và tình liên đới đã giúp hình thành học thuyết xã hội Công giáo cho thời hiện đại.

Ngày nay, Đức Thánh Cha Lêô XIV dường như đã sẵn sàng để lập luận rằng AI, dù hứa hẹn nhiều lợi ích lớn, vẫn có nguy cơ gây ra sự phi nhân hóa (dehumanization) tương tự nếu không được kiểm soát.

Vào tháng Sáu, Tòa Thánh đã tổ chức một hội nghị toàn cầu về trí tuệ nhân tạo, đạo đức và quản trị, trong đó Đức Thánh Cha ca ngợi tiềm năng của công nghệ trong lãnh vực y tế và khoa học, nhưng cũng bày tỏ mối quan ngại sâu sắc về khả năng bị lạm dụng. Ngài cảnh báo chống lại việc để cho các thuật toán bóp méo hành trình tìm kiếm chân lý của nhân loại, hoặc châm ngòi cho xung đột và gây hấn.

Tiếp nối công cuộc của Đức Thánh Cha Phanxicô

Những nhận định này được xây dựng trên các sáng kiến được khởi sự dưới thời Đức Thánh Cha Phanxicô, người đã ủng hộ một hiệp ước quốc tế về việc quản lý trí tuệ nhân tạo. Với Đức Lêô XIV, tầm nhìn đó đã có thêm một tính cấp bách mới.

Sự nhất quán của Giáo hội về phẩm giá của lao động vẫn giữ vị trí trung tâm. Khi tự động hóa đang tái định hình các ngành nghề, các câu hỏi về việc tái đào tạo, mức lương công bằng, và sự chia sẻ lợi ích cách công bằng không chỉ là những tranh luận về chính sách, nhưng là những mệnh lệnh đạo đức.

Sách Giáo lý Hội Thánh Công giáo dạy rằng: “Lao động cho con người, chứ không phải con người cho lao động” (GLGHCG 2428). Theo đó, không một cỗ máy nào – dù tiên tiến đến đâu – được phép làm suy giảm nhân vị, vốn là trung tâm của lao động.

Đức Lêô XIV đem đến một chiều kích cá nhân vào cuộc đấu tranh này. Ngài đã từng nhiều năm phục vụ tại Peru, đặc biệt trong các cộng đồng nông dân và những người lao động với mức lương thấp, nên ngài thấu hiểu sự mong manh của những người thường phải hứng chịu khó khăn nặng nề nhất của những biến động kinh tế. Lăng kính mục vụ này cho thấy sự lãnh đạo của ngài về AI sẽ không phải là một lý thuyết trừu tượng, mà được dựa trên kinh nghiệm nhân sinh cụ thể.

Khi Tạp chí Time ghi nhận và đưa ngài vào danh sách AI của họ, tiếng nói của Đức Giáo hoàng đã đem lại một đối trọng bất ngờ cho cuộc đối thoại toàn cầu về công nghệ: một truyền thống thiêng liêng đánh giá sự tiến bộ không phải bằng lợi nhuận hay quyền lực, mà bằng việc nó có bảo vệ phẩm giá của mỗi con người hay không.

[Nguồn: aleteia]

[Chuyển Việt ngữ: TRI KHOAN 2/9/2025]