SCIENCE - CORONAVIRUS
Nhiệt độ ấm lên của mùa xuân sẽ làm chậm lại sự bùng phát coronavirus?
Bệnh cúm mùa thường giảm bớt trong tháng Tư và tháng Ba, nhưng liệu coronavirus sẽ đi theo chiều hướng đó? Những đợt bùng phát coronavirus đã qua có thể gợi ra những manh mối.
6 THÁNG BA, 2020
CORONAVIRUS đang nhanh chóng lây lan trên toàn thế giới sẽ trở nên giống như bệnh cúm mùa và giảm bớt khi mùa xuân tới hay không vẫn chẳng có gì chắc chắn, và nhiều nhà khoa học nói rằng còn quá sớm để biết liệu con virus này sẽ hoạt động như thế nào trong thời tiết ấm áp hơn.
Có hàng tá virus trong gia đình coronavirus, nhưng chỉ có bảy loại gây khổ sở cho con người. Bốn loại được biết gây ra chứng cảm lạnh nhẹ cho con người, trong khi các loại khác mới hơn, có khả năng gây tử vong, và được cho là truyền từ động vật như dơi và lạc đà. Các chuyên gia y tế đặt tên cho loại virus mới này là SARS-CoV-2 và bệnh của nó là COVID-19.
Triển vọng về mùa hè sẽ ngăn chặn được một trận đại dịch nghe khá thú vị. Tháng trước, Tổng thống Donald Trump bình luận trên twitter về những nỗ lực của Trung Quốc ngăn chặn con virus này, ông cho biết họ sẽ thành công, “đặc biệt khi thời tiết bắt đầu ấm lên.”
Những virus gây bệnh cúm hoặc các bệnh cảm lạnh nhẹ hơn đúng là có khuynh hướng giảm bớt trong những tháng ấm hơn vì các loại virus này có đặc điểm mà các nhà khoa học gọi là “tính theo mùa”, vì vậy bình luận của tổng thống được hậu thuẫn của khoa học. Nhưng vẫn chẳng có gì chắc chắn rằng SARS-CoV-2 sẽ hoạt động tương tự như vậy. Những người hiện đang nghiên cứu về căn bệnh này nói rằng nghiên cứu của họ còn quá sớm để dự đoán virus này sẽ phản ứng như thế nào đối với thời tiết thay đổi. (Xem so sánh coronavirus với bệnh cúm, Ebola và những đợt bùng phát khác.)
“Tôi hy vọng nó sẽ cho thấy tính theo mùa, nhưng khó mà biết được,” Stuart Weston nói, một nhà nghiên cứu sau tiến sĩ của Trường Y thuộc Đại học Maryland, nơi đang tích cực nghiên cứu virus này.
Tính đến ngày 6 tháng Ba, hơn 98.000 ca nhiễm coronavirus đã được xác định trong 88 quốc gia, và các chuyên gia nói rằng bệnh có thể tiếp tục lan rộng.
Nói chung, chúng ta biết gì về các loại virus?
Ở mức độ cơ bản nhất, bạn có thể nghĩ đến bệnh cúm và các loại virus corona như là một tập hợp các protein và lipid. Chúng truyền từ người này sang người khác qua sự tiếp xúc của cơ thể, nhưng chúng cũng có thể tồn tại trên những bề mặt cứng hoặc trong những giọt nhỏ từ cơn ho của một người bệnh.
Khi ở ngoài cơ thể người, những sức mạnh bên ngoài sẽ làm cho virus yếu đi. Chẳng hạn, chất cồn trong nước rửa tay phá vỡ các protein và lipid này, khiến cho virus bớt vững chắc hơn và ít có khả năng lây nhiễm thành công. (Khi cơ thể bạn bị nhiễm, đây là những gì coronavirus gây ra.)
Nghiên cứu về lý do tại sao một số virus lại hoạt động theo mùa tập trung chủ yếu vào những loại gây bệnh cúm, một chứng bệnh từ lâu liên quan đến những tháng mùa đông. “Mùa cúm” thường kéo dài từ Tháng Mười đến tháng Tư hoặc tháng Ba. Các khoa học gia có một số thuyết giải thích tại sao như vậy.
Một số nhà khoa học cho rằng đó là thời gian tam cá nguyện gần gũi nhau hơn — để tránh thời tiết lạnh, người ta thường ở trong nhà, do đó sự lây truyền từ người sang người trở nên dễ dàng hơn. Để hiểu lý do tại sao các vĩ độ bắc có sự gia tăng những ca bệnh cúm trong mùa đông, các nhà nghiên cứu tìm xem cách virus lây lan trong các mức nhiệt độ và độ ẩm khác nhau.
Và nghiên cứu gần đây cho biết rằng không khí khô, lạnh cũng có thể giúp các loại virus tồn tại nguyên vẹn trong không khí hoặc di chuyển xa hơn khi chúng bay trong không khí.
Một trong những nghiên cứu đầu tiên theo dõi ảnh hưởng của những điều kiện môi trường đối với sự lan truyền virus được công bố năm 2007, và nghiên cứu này theo dõi bệnh cúm lây truyền qua các con heo Guinea bị nhiễm bệnh trong phòng thí nghiệm. Những nhiệt độ cao và đặc biệt độ ẩm cao đã làm giảm sự lây lan cúm, và những độ ẩm rất cao, virus hoàn toàn ngừng lây lan. Không khí ấm hơn tích tụ hơi ẩm nhiều hơn, nó ngăn chặn virus trong không khí không thể bay xa như trong không khí khô. Trong những điều kiện độ ẩm cao, những giọt nhỏ trong cơn ho hoặc hắt xì sẽ quyện dính nhiều hơi ẩm hơn khi chúng phóng ra. Cuối cùng chúng quá nặng để bay trong không khí, chúng rơi xuống đất.
Những nghiên cứu ngoài phòng thí nghiệm cho các kết quả tương tự, tuy nhiên một số vùng nhiệt đới có những ca bệnh cúm nhiều hơn vào mùa mưa, cũng là thời điểm mọi người ở trong nhà nhiều hơn.
Các nhà khoa học đưa ra một giả thuyết rằng độ ẩm thấp, thường thấy trong mùa đông, có thể làm yếu chức năng của chất nhầy trong mũi bạn, đây là vũ khí mà cơ thể bạn sử dụng để tóm bắt và tống khứ những vật thể lạ như virus hay vi khuẩn ra ngoài. Không khí lạnh khô thường làm cho nước nhầy dính trong mũi trở nên khô hơn và ít hiệu quả trong việc tóm bắt một con virus.
Ian Lipkin, giám đốc Trung tâm bệnh Truyền nhiễm và Miễn dịch thuộc Đại học Columbia, đã và đang nghiên cứu loại virus corona mới này. Ông nói rằng ánh nắng mặt trời, bị giảm bớt trong mùa đông, cũng có thể giúp phá vỡ các virus đã dính trên các bề mặt.
Ông nói: “Tia UV phá vỡ acid nucleic. Nó gần như làm tiệt trùng [các bề mặt]. Khi bạn ở ngoài trời sẽ thường là trong sạch hơn ở trong nhà đơn giản vì tia UV đó.”
Tia UV cũng rất hiệu quả trong việc giết chết các vi khuẩn và virus, nó thường được sử dụng trong các bệnh viện để tiệt trùng thiết bị.
Điều đó cho chúng ta biết gì về coronavirus?
Mặc dù coronavirus và cúm đều là những bệnh viêm đường hô hấp, nhưng chúng ta vẫn chưa hiểu biết đủ về SARS-CoV-2 để dự đoán rằng nó sẽ có cùng các mẫu theo mùa.
Để hiểu rõ hơn về đợt bùng phát này, các nhà khoa học đang so sánh những đợt bùng phát như SARS và MERS. SARS, bắt đầu cuối năm 2002, cùng chia sẻ 90 phần trăm DNA giống với loại virus hiện tại. Đợt bùng phát SARS bắt đầu vào tháng Mười Một và kéo dài đến tháng Bảy, nó chỉ cho thấy một chút tính theo mùa, ông Weston nói, và việc ngăn chặn có thể đã có kết quả từ việc can thiệp sớm. Nói cách khác, có phải nó biến mất vì thời tiết ấm hơn, hay phương pháp điều trị và những nỗ lực ngăn ngừa có hiệu quả?
MERS bắt đầu vào tháng Chín năm 2012 ở Ả-rập Xê-út, là nơi nhiệt độ nói chung rất cao. Không giống như SARS, nó không bao giờ bị ngăn chặn tuyệt đối, và vẫn thỉnh thoảng có báo cáo ca nhiễm. Loại coronavirus mới cũng đã bắt đầu lây lan trong vùng Trung Đông, cụ thể là Iran và Các Tiểu vương quốc Ả-rập Thống nhất.
Weston nói: “Chúng tôi không nhìn thấy nhiều tính theo mùa đối với MERS.”
Như vậy dù SARS và MERS có thật sự theo mùa hay không, hay loại virus này sẽ giống như SARS thì vẫn chưa rõ ràng. Weston cho biết phòng nghiên cứu của họ đang tập trung vào việc phát triển những liệu pháp điều trị và các loại vaccine cho virus này, điều mà ông cho biết sẽ không thể có được trong vòng ít nhất một năm, nếu không nói là một vài năm.
Vậy tiếp theo là gì?
Nhà nghiên cứu bệnh dịch của Harvard, Marc Lipsitch, không nghĩ rằng những thay đổi về thời tiết sẽ có ảnh hưởng lớn đến sự lây lan của virus. COVID-19 hiện được ghi nhận trên toàn thế giới. Nếu virus này giống như loại virus cúm đặc trưng, tình hình có thể xấu hơn trong các vùng thuộc Bán cầu Nam khi các mùa thay đổi.
David Heymann, thuộc Trường Vệ sinh và Thuốc Nhiệt đới London, nói rằng chúng ta chưa biết đủ về loại virus mới này để có thể dự đoán nó sẽ biến đổi như thế nào trong những điều kiện thời tiết khác nhau.
Ông Heymann nói: “Sự nguy hiểm của việc đưa ra những dự báo khi chưa có nền tảng bằng chứng là chúng có thể được đón nhận như một sự thật và tạo ra sự an toàn giả tạo, nếu chúng không đúng.”
Ông cảnh báo: “Điều cần nhấn mạnh bây giờ là tiếp tục việc ngăn chặn để loại trừ nó ở nơi nào có thể.”
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), người có khả năng lây nhiễm nhất khi họ có những triệu chứng. Tuy nhiên, một số chuyên gia nghi ngờ về những tuyên bố chính thức có thể đánh giá không đúng con số những người bị nhiễm, cho rằng không phải bất kỳ người bị nhiễm nào cũng phát triển thành bệnh nặng.
Ông Weston nói: “Chúng ta chỉ nhìn thấy những ca nặng nhất. Có thể có những trường hợp nhiễm đang xảy ra nhưng không được phát hiện.”
Nhiều chuyên gia nói SARS-CoV-2 sẽ có thể trở thành bệnh dịch địa phương, cùng với bốn loại coronavirus khác đang hoạt động gây ra những bệnh cảm nhẹ, hoặc trở thành một sự nguy hiểm cho sức khỏe theo mùa như bệnh cúm.
Để tránh không nhiễm bệnh từ bất kỳ loại virus nào, Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo việc thường xuyên rửa tay, tránh tiếp xúc gần với những người có các triệu chứng như ho hoặc hắt xì, và đi khám ngay nếu nhiễm bệnh.
[Nguồn: nationalgeographic]
[Chuyển Việt ngữ: TRI KHOAN 10/3/2020]
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét